საღვთისმეტყველო დისკურსი ბოროტების წარმოშობის შესახებ

ბოროტების პრობლემა უნიკალურია, რადგან თითოეული ადამიანი დედამიწაზე, ყოველგვარი გამონაკლისის გარეშე , კარგი თუ ცუდი, ეჯახება ბოროტებას და იტანჯება. სწორედ ამიტომ, ამ პრობლემით ძველთაგანვე იყო დაკავებული როგორც რელიგია, ასევე ფილოსოფია. თითოეულ მათგანს თავისი ახსნა აქვს ამ პრობლემისა.

ფილოსოფიურ სისტემებში განასხვავებენ სამი სახის ბოროტებას:

• ფიზიკურ ბოროტებას – ყველაფერი ის რაც ვნებს ადამიანს და ანგრევს მის კეთილდღეობას – ავადმყოფობა, სტიქიური უბედურებები და ა.შ.
• სოციალური ბოროტება – ომები, ეკონომიკური კრიზისები, შრომისა და სიმდიდრის უსამართლო და არათანაბარი გადანაწილება და ა.შ.
• მორალური ბოროტება – ადამიანური ნების განდგომა კანონისა და ქცევის მორალური ნორმებისგან.

დუალისტურ რელიგიურ სისტემებში, როგორიცაა მაგალითად ძველი სპარსული რელიგია ზოროასტრიზმი, ბოროტება საკუთარი საწყისების მქონე სუბსტანციაა. ის ერთ–ერთი საწყისია სიკეთესთან ერთად. ზოროასტრული სწავლებით  არსებობს სინათლის ღმერთი ორმუზდი და არიმანი – ბოროტების ღმერთი. ეს მითოლოგიური დუალიზმი გადავიდა მანიქევლურ სექტაშიც. ამ სწავლებითაც ბოროტება თავიდანვე არსებულია, საკუთარი საწყისების მქონე, თვითმყოფადი სუბსტანციაა.

ბოროტების არსებობის ფაქტი რიგ რელიგიურ ფილოსოფიურ სისტემებში წარმოშობს შემდეგ პრობლემას: როგორ ეთავსება ერთმანეთს ყოვლისშემძლე და ყოვლადკეთილი ღმერთის არსებობა ბოროტების არსებობას? ყველა იმ დოქტრინამ, რომელიც ამ პრობლემის გადაწყვეტას ცდილობდა, მიიღო საერთო დასახელება –  თეოდიცეა.[1] სხვადასხვა რელიგიურ ფილოსოფიურმა მსოფლმხედველობამ სხვადასხვა პასუხი გასცა თეოდიცეას პრობლემას. მაგალითად ათეიზმი ღმერთის უარყოფამდე მივიდა, პანთეისტურ გაგებაში უარყოფილია ღმერთის ყოვლადკეთილობა, ანტიკური პოლითეიზმი და თანამედროვე დეიზმის პასუხი კი ღმერთის ყოვლისშემძლეობის უარყოფა იყო.ბუდისტურმა იდეალიზმმა საერთოდ უარყო ბოროტების არსებობა და ის ადამიანის განუწმენდავი ცნობიერების ილუზიად გამოაცხადა. და ბოლოს, ბიბლიური თეიზმი – აღიარებს ყოვლისშემძლე და ყოვლადკეთილი ღმერთის არსებობას ბოროტების არსებობასთან ერთად, უარყოფს რა ლოგიკურ წინააღმდეგობას ამ დებულებებს შორის[7,3]. ქრისტიანული მოძღვრებით ამგვარი წინააღმდეგობა შეიძლება წარმოიშვეს მხოლოდდამხოლოდ მაშინ, თუ არსებობს არაერთმნიშვნელოვანი და ბუნდოვანი განსაზღვრებები ტერმინებისა სიკეთე, თავისუფლება და ბოროტება.

 

სიკეთე, თავისუფლება და ბოროტება

  ქრისტიანებისათვის აბსოლუტურ სიკეთეს წარმადგენს  ღმერთი. სიკეთე – ეს არა მხოლოდ მორალური გაგებაა, არამედ პირველ რიგში არსებული. ის რასაც ქმნის ღმერთი სამყაროში – აზრი, ჰარმონია, მშვენიერება და მადლია, გამომავალი ღმერთისგან. ყველაფერი არსებული, ან შემოქმედია, ან მისი შემოქმედება. და არა მხოლოდ შემოქმედია სიკეთე, არამედ ყველა მისი ქმნილება მან კეთილად გამოაცხადა. ღმერთმა რაც შექმნა, კეთილად შექმნა. მის მერ შექმნილი სამყარო სრულყოფილი, უმწიკვლო და მშვენიერი იყო. იქ სუფევდა სრული ჰარმონია, აბსოლუტური თანხმობა და წესრიგი. ყოვლიერებას საფუძვლად ედო იმგვარი მატერია, რომლისათვისაც უცხოა ავადმყოფობა, ხრწნა. ესაა სულიერი მატერია.

ადამიანი შექმნის პირველი დღიდან ღვთის  უსაზღვრო სიყვარულისა და მისი ყოვლადბრძნული განგების უცვლელი საგანი გახდა. მთელი ნივთიერი სამყარო, ღვთის ლოცვა–კურთხევით, ადამიანს დაემორჩილა. ღმერთმა ადამიანი ყოველივე ხილულის მეუფედ დაადგინა – მბრძანებლად ყოველთა პირუტყვთა და უსულო ქმნილებათა.

პირველქმნილი ადამიანი უშოთველ  და უხვ სამყაროში ყოველგვარი საზრუნავის, ტანჯვის, ტკივილისა და გაჭირვების გარეშე ცხოვრობდა. ადამს არც სამოსელი სჭირდებოდა, არც თავშესაფარი, და არც სხვა ამდაგვარი, იგი ბევრი რამით ანგელოზების მსგავისი იყო. ადამი აღსავსე იყო ბედნიერებითა და გამოუთქმელი სიბრძნით.

ასეთი იყო პირველქმნილი სამყარო, – საღმრთოდ ჰარმონიული, მარადიული და უცვალებელი. პირველქმნილი ბუნება და მისი ბინადარნი, მთელი გალაქტიკა: ცა და მიწა, ზღვა და ატმოსფერო, მინერალური სამყარო, მცენარეულობა, ცხოველები და ადამიანი დასაბამიერ ყოფაში, შესაქმისეულ დროში, ყოვლითურთ კეთილნი იყვნენ. ადამიანებსა და ცხოველებს, ადამიანებსა და გარემომცველ სამყაროს შორის მხოლოდ  სიყვარული, მშვენიერება, ნეტარება და ბედნიერება სუფევდა. სულიერ არსებებს  არც სციოდათ და არც სცხელოდათ, არ შიოდათ, არ ჰქონდათ ვნება, არ იცოდნენ ტკივილი. ცხოვრობდნენ როგორც უმანკო ბავშვები, ანგელოზთა მსგავსნი და ამისთანა ყოფაში უცებ ბოროტება შემოიჭრა. რატომ მოხდა ეს? რა იყო ამის მიზეზი?

ამ კითხვაზე პასუხისათვის აუცილბელია დავაზუსტოთ ადამიანის ადგილი და როლი ღვთისმიერ შესაქმეში.

ღმერთმა შესაქმის ბოლო საფეხურზე, შემოქმედების გვირგვინად, შექმნა ადამიანი და დააჯილდოვა განუზომელი ღირსებით, აღმატებული პატივით – საკუთარი ხატებითა და მსგავსებით, რაც იმას ნიშნავს, რომ ღმერთმა მარტოოდენ ადამიანს მიმადლა ის, რაც მას და მხოლოდდამხოლოდ მას, – ცისა და მიწის შემოქმედს ამკობს – აზროვნება, ნებისყოფა, არჩევანის თავისუფლება და შემოქმედებითობა. მართალია ადამიანი გამოისახა მიწის მტვერისგან, მაგრამ ღმერთმა „შთაჰბერა მის ნესტოებს სიცოცხლის სუნთქვა და იქცა ადამი ცოცხალ არსებად“(დაბ 2;7). ეს მუხლი იმაზეც მიანიშნებს, რომ ადამიანი არის მიწიერი და სულიერი არსება. მას შეუძლია განვითარებაც და დამდაბლებაც, დაცემაც. ადამი შემოქმედმა ქვეყნის პატრონად და მეუფედ  განაჩინა, რაც აგრეთვე ცხადყოფდა მის მაღალ დანიშნულებასა და მოვალეობას, პასუხისმგებლობას სულიერ და უსულო არსებათა, ცისა და მიწის წინაშე. „ადამიანს უნდა გაეგრძელებინა შემოქმედისგან დაწყებული საქმე, ე. ი. უნდა ეშრომა და ეღვაწა, ოღონდ არა ლუკმაპურისთვის როგორც წუთისოფელში ხდება, არამედ სულიერი და ფიზიკური ძალების განმტკიცებისათვის, რათა აღსრულებულიყო ღვთის ლოცვა–კურთხევა :  – „ინაყოფიერეთ და იმრავლეთ“ (დაბ 1.28). რა თქმა უნდა ისინი უნდა აღორძინებულიყვნენ, მათ უნდა ენაყოფიერათ და ემრავლათ, მაგრამ არა ისე, როგორც დღეს – ხრწნილებით, არამედ სულიერად, წმინდად და უმანკოდ“(5, გვ 114).

მიუხედავად იმისა, რომ ადამიანის სხეული ყოველმხრივ სრულყოფილი, ბრწყინვალე და ყოველგვარ ურვას მოკლებული იყო, იგი მაინც არ იყო უხრწნელი და უკვდავი.ის  შესაძლებელი იყო დაქვემდებარებოდა ხრწნასაც და შესწევდა უნარი ყოფილიყო უხრწნელიც.

აქ აუცლებელია ორი მნიშვნელოვანი განმარტება. ჯერ ერთი, სულის უკვდავება მისი ბუნებრივი თვისება კი არა, ღვთის წყალობაა. მეორეც, სხეულისა და სულის ამგვარად შექმნა , ეს მიუწვდომელი ღვთაებრივი სიყვარულის ქმედება, ღვთის სიბრძნესა და ადამიანთა მოდგმისადმი მისი მზრუნველობის სიღრმეს განგვიცხადებს. ადამიანი უკვდავად რომ შეექმნა, ამავდროულად ის არ უნდა დაქვემდებარებოდა ცოდვას. თუ უკვდავი ადამიანი ცოდვაში ჩავარდებოდა, ბოროტება მარადიულად გაგრძელდებოდა.მეორე მხრივ, ღმერთს ადამიანი მართლაც უკვდავად რომ შეექმნა, და ამასთანავე ცოდვით დაცემა მისთვის აერიდებინა, ამით ადამიანის ნება დათრგუნვილი და თავისუფლებას მოკლებული იქნებოდა.

თეოფილე ანტიოქიელი წერს: ღმერთმა ადამიანი არც მოკვდავი შექმნა და არც უკვდვავი, არამედ მასში ორივე  შესაძლებლობა იყო ჩადებული. თუკი ადამიანი იმისკენ იქნებოდა მიდრეკილი, რაც უკვდავებისკენ მიგვიძღვის, მაშინ იგი ღვთის მცნებას დაიცავდა. სანაცვლოდ ღვთისგან უკვდავებას მიიღებდა და მისი მადლით განიღმრთობოდა; ხოლო თუკი ის მომაკვდინებელი საქმეებისკენ მიიქცეოდა და ღმერთს არ დაემორჩილებოდა, მაშინ  თავის სიკვდილში ვითონვე იქნებოდა დამნაშავე, „რამეთუ ღმერთმა კაცი თავისუფალი და თავის თავის ბატონ–პატრონი შექმნა“.

ბიბლია გვამცნობს: „გამოსახა უფალმა ღმერთმა მიწისაგან ველის ყველა ცხოველი და ცის ყველა ფრინველი და მიჰგვარა ადამს, რომ ენახა, რას დაარქმევდა. რომელ სულდგმულს რას დაარქმევდა ადამი, მისი სახელიც ის იქნებოდა.დაარქვა ადამმა სახელი ყველა პირუტყვს, ცის ფრინველს და ველის ყველა ცხოველს.“(დაბ. 2;19,20).

მოყვანილ ეპიზოდს დიდი და მრავალმხრივი  დატვირთვა აქვს.ბიბლიის ეს მონაკვეთი იმის დადასტურებაცაა, რომ ღმერთი არ ერევა ადამის შემოქმედებით აქტში, არ ზღუდავს მის ნებას საგნებისა და მოვლენების სახელდების ჟამს, რაც იმას ნიშნავს, რომ უზენაესმა მოაზროვნესა და მეტყველ არსებას მიმადლა ყველა სულდგმულისაგან გამორჩეული ნიჭი ანუ ტალანტი – თავისუფლება და რადგან თავისუფლება მიმადლა, მისცა არჩევანის გაკეთების, ორიენტაციის დამოუკიდებლად აღების, ნაბიჯის შემოქმედებითად გადადგმის საშუალებაც. ამის ნიშანი იყო ედემის შუაგულში აღმოცენებული ორი ხე: ხე სიცოცხლისა და ხე კეთილისა და ბოროტის შეცნობისა. პირველის ნაყოფი განამტკიცებდა უკვდავებასა დ უხრწნელებას, მეორისა – პირიქით, სოფელს ავადმყოფობასა და სიკვდილს უქადდა. ორი ხე ორი გზის სიმბოლო იყო: კეთილისა და ბოროტისა. არჩევანი კი ადამიანს უნდა გაეკეთებინა: საითაც გადადგამდა ნაბიჯს, იქით წარიმართებოდა მისი ბედი. ღმერთი კაცის ნება–სურვილში ვერ ჩაერეოდა. თუ ჩაერეოდა, , ის თავის თავს დაუპირისპირდებოდა. ადამიანში კი ადამიანს მოკლავდა, რადგან ძეხორციელი მხოლოდ თვისუფლებით, პიროვნულობითა და ნების უნარით განირჩევა სხვა არსებათაგან. სამივე ცნება  – აზროვნება, ნება და თავისუფლება – ერთი მთლიანობაა, რომლის ჩახშობა და ჩაკვლა ნიშნავს პიროვნების – „ღვთის ნაპერწკლის, „ „სიცოცხლის სუნთქვის,“ „ღვთის სულის“ ხელყოფას, რაც მიუტევებელი ცოდვა და დანაშაულია. ეკლესიის მამები ამბობენ: ღმერთი ყოვლის შემძლებელია, მაგრამ არ შეუძლია ადამიანის ცხონება, თუ უკანასკნელი თვითონ არ ინებებს ამას. ამის გამო ღმერთმა ედემში მხოლოდ რჩევა მისცა ადამს; აუკრძალა კეთილისა და ბოროტის შემეცნების ხის ნაყოფის ჭამა, მაგრამ ნებისათვის გზა არ დაუხშვია. ჩვენს წინაპრებს შეეძლოთ მიეღოთ, ან არ მიეღოთ ღვთის წინადადება. ასე რომ, ღმერთმა ადამიანს მისცა თავისუფლების გამოვლენის საშუალება, რაც საღმრთო წერილში მოთხრობილია სახეობრივად, სიმბოლურად და ალეგორიულად.

ბიბლიის კომენტატორთა თქმით, ბოროტება ხილულ სამყაროში არახილულიდან შემოიჭრა. ნათლის ანგელოზი განუდგა ღმერთს და თავად მოინდომა ღმერთად გახდომა. სწორედ ამ აქტით დაედო ბოროტებას სათავე, მაგრამ ის ადამანურ სამყაროში ჯერ კიდევ არ არსებობდა და ეს ადამიანის გარეშე ვერც მოხდებოდა. ამქვეყნად ეს აქტი გველის მეშვეობით განხორციელდა. შურიანი ეშმაკი მიუახლოვდა ევას და მიმართა ტკბილი, მაგრამ დამღუპველი სიტყვებით: “უთხრა გველმა დედაკაცს: არ მოკვდებით. მაგრამ იცის ღმერთმა, რომ როგორც კი შეჭამთ, თვალი აგეხილებათ და შეიქნებით ღმერთივით კეთილისა და ბოროტის შემცნობელნი(დაბ 3:4,5)“. და ადამიანმა იგემა ამ ხის ნაყოფი… ასე იწყება ახალი ხანა. ჟამი მწუხარებისა, ტკივილისა, ტანჯვისა და გოდებისა! ჟამი, როდესაც ცოდვა შემოიჭრა და ადამიანთა მოდგმაზე გაბატონდა. ადამიანმა თავისუფლება ცუდად გამოიყანა, შედეგად კი  ცოდვით შეიკრა.  საკუთარი თავის ღმერთად წარმოდგენა, ეს სხვა არაფერია,  გარდა საკუთარი თავის ღმერთის წინააღმდეგ დაყენებისა. აქტი წინააღმდეგობისა, აქტი განდგომისა, აქტი განყოფისა ღმრთისაგან.  აი როგორია ბუნება ბოროტებისა.

 

ბოროტება, მისი არსი და გამოწვეული შედეგი

წმინდა მამათა აზრი პირდაპირ ამტკიცებს ერთ იდეას, ის მოიყვანება ყველგან – ბოროტებას არსებობა არ გააჩნია. ქრისტიანობა  პირდაპირ უარყოფს იმ მეტაფიზიკურ გაგებას ბოროტებისა, რომელიც არსებობდა წარმართულ ცნობიერებაში, როდესაც ბოროტებას უყურებდნენ როგორც არსებულს, ისევე არსებულს, როგორიც სიკეთეა. ქრისტიანობა ხაზგასმით უარყოფს ამას და ამტკიცებს – ბოროტებას არსებობა არ გააჩნია. მოყავთ მაგალითები ძალზედ უბრალო, გასაგები მაგალითები, რომლებიც გვიჩვენებს, თუ რას ნიშნავს ბოროტება. ავადმყოფობა, მაგალითად, თავისთავად არ არსებობს. ის არსებობს მხოლოდ მაშინ, როცა ის არსებობს ადამიანში, რაც ვლინდება ადამიანის დაავადებით. ავადმყოფობა არის ადამიანის ნორმალური მდგომარეობის მოშლა, აი რას ვეძახით ჩვენ ავადმყოფობას. ბოროტება არ არის რაიმე სუბსტანცია, სიკეთესთან ერთად თანაარსებული, არამედ ის არის დარღვევა სიკეთისა, დამახინჯება სიკეთისა.

ამგვარად, ქრისტიანობა უარყოფს ბოროტების თავისთავად არსებობას. ის ამბობს, რომ ბოროტება შედეგია დამოუკიდებელი ნებელობისა. თუ ვეხებით ადამიანურ სამყაროს – ადამიანური ნებელობისა, თუ ანგელოზურ სამყაროს – იმ სამყაროს ნებელობისა. ამასთან როცა საუბარია ნებელობაზე, ან ზოგადად თავისუფლებაზე, აუცილებელია განვასხვაოთ თავისუფლების სამი ტიპი, რომლებიც ბუნებრივია, ურთიერთკავშირში არიან, მაგრამ ისინი პრინციპულად განსხვავდებიან :

“არსებობს ნების თავისუფლება. სწორედ ამას ფლობდა პირველქმნილი ადამიანი. ამას ვფლობთ ჩვენც – თავისუფალ ნებას. რას ნიშნავს ეს? ეს თვისებაა ადამიანისა, რისი დამსახურებითაც მას შეუძლია განსაზღვროს საკუთარი თავი ბოროტებასთან და სიკეთესთან დამოკიდებულებაში, რამდენადაც ის ხედავს მათ. აი ეს თვისება თვითგანსაზღვრებისა, შინაგანი თვითგანსაზღვრებისა, აი ეს არის ნების თავისუფლება – ის  თავიდანვე ბუნებით არსებულია ადამიანში, და მასზე ძალაუფლება არავის არ აქვს. როგორც ზემოთაც აღვნიშნეთ  „თავად ღმერთს არ შეუძლია ჩვენი ცხონება ჩვენს გარეშე“ – ამბობენ წმინდა მამები. ამისათვის ჩვენი ნებაცაა საჭირო.

არის ასევე სხვა ასპექტი თავისუფლებისა. ის აისახება შემდეგში: ერთია, როცა ადამიანი ორიენტირებს მის მიერ დანახულ სიკეთესა და ბოროტებაში, განსაზღვრავს მის დამოკიდებულებას, და მეორეა, როცა სურს ამ არჩევანის განხორციელება პრაქტიკულ ცხოვრებაში. ის დამოკიდებულია სხვა ადამიანებზე, გარე სამყაროზე, თუნდაც საკუთარი სხეულის შემადგენლობაზე, სულზე და ა.შ. ადამიანი ბევრი რამის გაკეთებას ისურვებდა, მაგრამ არ შეუძლია მათი ქმნა სხვადასხვა მიზეზთა გამო. როგორც კი საქმე ეხება ადამიანის ქმედებებს გარესამყაროში, განსაკუთრებით ადამიანურ სამყაროში, აქ ჩვენ მაშინვე ვეჯახებით პრობლემას სოციალური უფლებებისა, სხვაგვარად ადამიანთა უფლებებისა, აი ის, რის შესახებაც ჩვენ ასე ხშირად გვესმის. ეს არის ქმედების, სიტყვის, რელიგიური და ა.შ. თავისუფლება. და რა არის ეს? რაზეა საუბარი? ლაპარაკია ძალიან მარტივ რამეზე – შესაძლებლობაზე, უფლებაზე, საკუთარი მტკიცებულებების განხორციელებაზე, სამყაროს ჩვენეულ გაგებაზე, საკუთარ დამოკიდებულებაზე გარესამყაროსთან, მათი გარეგნულ განხორციელებაზე ცხოვრებაში, საზოგადოებაში, სახელმწიფოში, სადაც გნებავთ.

ეს ორი გაგება თავისუფლებისა, მეტნაკლებად გასაგებია გარესამყაროსთვის, მაგრამ არსებობს მესამეც, რომელზედაც არაქრისტიანულმა სამყარომ პრაქტიკულად არაფერი არ იცის. მრავალი ფაქტი, სამწუხაროდ, ამაში კიდევ ერთხელ გვარწმუნებს. საუბარია სულიერ თავისუფლებაზე.

ნეტარი ავგუსტინე ამბობს „ დიდი თავისუფლებაა შეგეძლოს არ სცოდო, შეგეძლოს საკუთარი თავის ცოდვისგან დაცვა, მაგრამ უდიდესი თავისუფლება – ეს ნიშნავს, რომ არ შეგეძლოს, რომ სცოდო“. აი რა არის სულიერი თავისუფლება. აი რა დავკარგეთ –  ნების თავისუფლების ცუდად გამოყენებით ჩვენ სულიერი თავისუფლება დავკარგეთ, ჩვენზე ბოროტება გაბატონდა”(8, გვ 7).

 

 

შეჯამება

 

  სამყაროში ყველაფერი კეთილად შეიქმნა. მათ შორის ანგელოზები და ადამიანებიც. ღმერთმა მათ გონიერ არსებათა დამახასიათებელი ნიშანი – თავისუფლება მიანიჭა, რათა ისინი ამ სიკეთის ნაწილნი გამხდარიყვნენ არა იმის გამო, რომ ღმერთს სურდა ასე, არამედ საკუთარი სურვილით, რადგან სათნოება  მხოლოდ ნების თავისუფლებიდან გამომდინარეობს.სამწუხაროდ მათ ეს თავისუფლება ცუდად გამოიყენეს. ბოროტება პირველად ჩნდება ლუციფერის დაცემის შედეგად, მოგვიანებით ის ადამიანურ სამყაროშიც შეიჭრა, როდესაც პირველი ადამიანები ჩამოშორდნენ ღმერთს და მოინდომეს თავად გამხდარიყვნენ ღმერთები. ადამიანი დაშორდა სიკეთეს, იმ ჰარმონიას და მყოფობას, რომელიც მას მხოლოდდამხოლოდ უფლის მადლმოსილი წყალობით ჰქონდა. შედეგად გაჩნდა ბოროტება მისი საშინელი და ამაზრზენი შედეგებით: შიშით, მწუხარებით, ტკივილით, სნეულებებით და ცოდვის ყველაზე უმწარესი ნაყოფით – სიკვდილით.

ამგვარად, ბოროტება ღმერთს არ შეუქმნია, ის არ არის თავიდანვე არსებული, საკუთარი დამოუკიდებელი საწყისების მქონე სუბსტანცია. ის თავისუფალი ნების მქონე არსებათა პიროვნული პოზიცია, ღვთისგან დაშორება და იმ სიკეთის მოკლებაა, რომელსაც ღვთივგანბრძნობილმა მოსემ შესაქმეში  „ძალიან კარგი“, „ფრიად კეთილი“ უწოდა.

 

ავტორი: სოსო აბრალავა

 

გამოყენებული ლიტერატურა:

1. ბიბლია, თბ. 1995
2. დამსაკელი ი., მართლამდიდებლური სარწმუნოების ზედმიწევნითი გადმოცემა, თბ, 2000
3. ვასილიაიდისი ნ., სიკვდილის საიდუმლოება, თბ., 2009
4. ლოსკი ვ.,დოგმატური ღვთისმეტყველება, თბ.,2005
5. პაპუაშვილი ნ., რელიგიის კარიბჭე, თბ., 1996
6. პომაზანსკი მ., დოგმატური ღვთისმეტყველება, თბ., 2006
7. Олховскии В. С., Проблема зла и теодицеи, Мос. 1992
8. Осипов А. И., Понимание зла, Мос, 2008

 

---

[1] ტერმინი შემოღებულია ლაიბნიცის მიერ 1710 წელს, თუმცა ეს პრობლემა, ადრეც იყო განხილული

მიტროპოლიტი ანტონ სუროჟელი – ლოცვამ ფესვი უნდა გაიდგას ჩვენს ცხოვრებაში

ჩვენ ყველანი დამწყებნი ვართ და მე არ ვაპირებ, სალექციო კურსის წაკითხვას, უბრალოდ, მსურს გაგიზიაროთ რაიმე ნაწილობრივ საკუთარი, უფრო მეტად კი სხვისი გამოცდილებიდან.

ლოცვა თავისი არსით შეხვედრაა, შეხვედრა სულისა და ღმერთისა, მაგრამ იმისათვის, რომ ეს შეხვედა რეალური იყოს, ორივე პიროვნება, რომელიც მასში მონაწილეობს, ნამდვილად თავის თავს უნდა წარმოადგენდეს. ამასთან ერთად, ჩვენ, უმეტესწილად, არარეალურნი ვართ, და ღმერთიც ჩვენთვის არარეალურია: ვფიქრობთ, რომ უფალს მივმართავთ, სინადმვილეში კი – ღვთის სახეს, რომელიც ჩვენს წარმოდგენაშია შექმნილი; გვგონია, რომ ვდგავართ უფლის წინაშე მთელი ჩვენი სიმართლით, მაშინ, როდესაც საკუთარი თავის ნაცვლად მის წინაშე წარმოვადგენთ ვიღაცას, რომელიც არ არის ჩვენი ჭეშმარიტი ”მე” – მსახიობს, დადგმულ სახეს, თეატრალურ პერსონაჟს. თითოეული ჩვენთაგანი ერთროულად წარმოადგენს რამდენიმე სხვადასხვა პიროვნებას;

ეს, შესაძლოა, იყოს მდიდარი და ძალიან ჰარმონიული შერწყმა, მაგრამ შესაძლოა, იყოს ფრიად წარუმატებელი შეერთება ერთმანეთის საწინააღმდეგო პიროვნებებისა. ჩვენ სხვადასხვანაირნი ვართ გარემოებიდან და გარემოცვიდან გამომდიანრე: სხვადასხვა პიროვნება, რომელიც გვხვდება, ჩვენში სხვადასხვა ადამიანს იცნობს. ასე ხშირად ხდება: თითოეულ ჩვენთაგან თავის ნაცნობებს შორის შეუძლია გაიხსენოს ქალბატონი, რომელიც უცხოებთან თავაზიანობის განსახიერებაა, სახლში კი – ნამდვილი როკაპი; აგრეთვე მრისხანე უფროსი, რომელიც ოჯახურ წრეში ძალზე მოკრძალებულია.

რომელია ჩვენი ნამდვილი ”მე”

ლოცვის ჟამს ჩვენი პირველი სირთულე არის ის, რომ ვიპოვნოთ, რომელი გამოდგება ჩვენი პიროვნებებიდან ღვთის წინაშე წარსადგომად. ეს არცთუ ადვილია, რადგან იმდენად არ ვართ მიჩვეულნი იმას, რომ ვიყოთ ის, რაც ვართ, სინამდვილეში არც ვიცით, ყველა ჩვენი პიროვნებიდან რომელია ჩვენი ნამდვილი ”მე”. არც ის ვიცით, როგორ უნდა ვიპოვნოთ იგი. მაგრამ თუკი დღეში რამდენიმე წუთს მივუძღვნით იმას, რომ საკუთარ საქციელსა და ადამიანებთან ჩვენს დამოკიდებულებას დავკვირვებოდით, შესაძლოა, მივუახლოვდეთ ამის გარკვევას. შევამჩნევდით, თუ როგორი ადამიანი ვართ ამა თუ იმ პიროვნებასთან შეხვედრის დროს. მაშინ ჩვენ შევძლებდით, საკუთარი თავისათვის გვეკითხა: როდის წარმოვადგენდი სინადმვილეში მართლაც საკუთარ თავს? შესაძლოა, არასოდეს, იქნებ სულ ორიოდე წუთით გარკვეულ მდგომარეობაში, გარკვეულ ადამიანებთან. და აი, ამ ხუთი თუ ათი წუთის განმავლობაში, რომელიც შეგვიძლია, გამოვყოთ (დარწმუნებული ვარ, ამის გაკეთება ყველას შეუძლია დღის მანძილზე), აღმოაჩენთ, რომ არაფერია თქვენთვის საკუთარ თავთან მარტო დარჩენაზე უფრო მოსაწყენი. საქმე მხოლოდ იმაში როდია, რომ, გარემოებებიდან გამომდინარე, წარმოვადგენთ სხვადასხვა ადამიანთა მთელ სერიას, არამედ თვით ჩვენი ცხოვრება ხშირად სულაც არ არის ჩვენი – ეს სხვა ადამიანთა ცხოვრებაა. თუ საკუთარ თავში ჩაიხედეთ და იკითხეთ, რამდენად ხშირად ამოდიხართ საკუთარი სულის სიღრმიდან, რამდენად ხშირად გამოხატავთ საკუთარ ჭეშმარიტ ”მეს”, მაშინ დაინახავთ, რომ ეს ძალიან იშვიათად ხდება. ძალიან ხშირად ვართ დაკავებულნი სხვადასხვა უმნიშვნელო წვრილმანით, რომელიც ჩვენს გარშემოა; და აი, ამ დროის განმავლობაში, გულისყურის მოკრების ამ მცირე წუთებში, უნდა მივატოვოთ ყველაფერი, რაც სასიცოცხლოდ მნიშვნელოვანი არ არის.

”უფალო, დამეხმარე, რათა გავთავისუფლდე ყოველგვარი სიყალბისაგან…”

ასეთ შემთხვევაში, რასაკვირველია, თქვენ დგახართ იმ საშიშროების წინაშე, რომ საკუთარ თავთან მოიწყინოთ; დაე, იყოს ასე; ეს სულაც არ ნიშნავს, რომ ჩვენში არაფერი რჩება, რადგან ჩვენი არსების სიღრმეში ღვთის ხატად ვართ შექმნილნი და ყოველგვარი უსარგებლობის ჩამოშორება ძალიან ჰგავს ძველი კედლის მხატვრობის ანდა დიდი მხატვრის ნახატის გაწმენდას, რომელიც საუკუნეთა განმავლობაში მხატვრის მიერ შექმნილი ჭეშმარიტი სილამაზე ზემოდან უგემოვნო ადმამიანებმა გადაღებეს. თავდაპირველად, რაც მეტად ვასუფთავებთ, მით მეტად ჩანს სიცარიელე, და გვეჩვენება, რომ მხოლოდ წავახდინეთ ის, რასაც ჯერ კიდევ შემორჩენოდა მცირეოდენი სილამაზე მაინც; თუნდაც ცოტა, მაგრამ მაინც რაღაც იყო. შემდეგ კი ჩვენ უკვე ვიწყებთ ნამდვილი სილამაზის შეცნობას, რომელიც უდიდესმა მხატვარმა თავის ქმნილებაში ჩადო; ჩვენ ვხედავთ უბადრუკობას, შემდეგ შუალედში – სრულ ქაოსს, მაგრამ, ამავე დროს, შეგვიძლია ჭეშმარიტი სიალამზის ამოცნობაც. და მაშინ აღმოვაჩენთ, რაც ვართ: უბადრუკი არსება, რომელსაც ღმერთი ესაჭიროება, მაგრამ არა იმისათვის, რომ სიცარიელე შეავსოს, არამედ იმისათვის, რომ ღმერთს შეხვდეს.

მაშ ასე, შევუდგეთ ამას და, გარდა ამისა, კვირის განმავლობაში ყოველ საღამოს ვილოცოთ ძალიან მარტივი სიტყვებით: ”უფალო, დამეხმარე, რათა გავთავისუფლდე ყოველგვარი სიყალბისაგან და ვიპოვნო ჩემი ნამდვილი ”მე”.

მწუხარება და სიხარული – ღვთის უდიდესი წყალობაა. ხშირად ამ დროს საკუთარ თავს ვხვდებით, როდესაც ვტოვებთ ყველა ჩვენს უმსგავსო ხრიკებს და ვხვდებით უვნებელნი, მიუწვდომელნი ცხოვრების ყველა სიცრუესთან.

ერთიც უნდა აღინიშნოს: როდესაც ყმაწვილს გოგო უყვარს, თავის წარმოდგენაში ამკობს მას ყოველგვარი სრულყოფილებით, რომელთაგან, შესაძლოა, არცერთი არ ჰქოდნეს. ძალიან ხშირად ეს გოგონა არარაა; მართლაც მას, უბრალოდ, არარსებულ ღირსებებს მიაწერენ. ასეთ შემთხვევაში კონტაქტი არ მყარდება, რადგან ყმაწვილი მას ისე მიმართავს, როგორც არარსებულს. ასევე ხდება ღმერთთანაც. ჩვენ გვაქვს გარკვეული აზრობრივი თუ მხედველობითი წარმოდგენები ღმერთზე, რომელიც შეკრებილია წიგნებიდან, ტაძარში მოსმენილიდან, იქიდან, რაც ბავშვობაში უფროსებისაგან გვსმენია მის შესახებ; და ძლიან ხშირად ეს სახეები არ გვაძლევენ რეალურ ღმერთთან შეხვედრის შესაძლებლობას. ისინი მთლად ცრუ არაა, რადგან მასში არის ჭეშმარიტების ნაწილი, მაგრამ, ამასთან ერთად, არ შეესაბამება რეალურ ღმერთს. თუ ღმერთთან შეხვედრა გვინდა, ერთის მხრივ, უნდა ვისარგებლოთ იმ ცოდნით, რომელიც შევიძინეთ პირადად კითხვის ანდა მოსმენის საშუალებით; მაგრამ, ამავე დროს, წინსვლა უნდა განვაგრძოთ.

დღევანდელი ჩვენი ცოდნა ღვთის შესახებ გუშინდელი გამოცდილების შედეგია, და თუ მივმართავთ ისეთ ღმერთს, როგორსაც ჩვენ ვიცნობთ, მხოლოდ საკუთარ წარსულს დავუწყებთ ყურებას და ყოველთვის ზურგშექცეულნი აღმოვჩნდებოდით აწმყოსა და მომავალთან. ასეთი მოქცევით ჩვენ ვცდილობთ, შევხვდეთ არა ღმერთს, არამედ იმას, რაც უკვე ვიცით ღვთის შესახებ. ეს ღვთისმეტყველების ფუნქციის ილუსტრირებაა, რამეთუ ღვთისმეტყველება – ეს არის მთელი ადამიანური ცოდნა ღვთის შესახებ და არა ის მცირედი, რისი შეტყობაც მის შესახებ ჩვენ უკვე მოვასწარით. თუ გვინდა შეხვდეთ ისეთ ღმერთს, როგორიც ის სინამდვილეშია, უნდა მიხვიდეთ მასთან ცნობილი გამოცდილებით, რათა მან ღმერთთან ახლოს მიგიყვანოთ, მაგრამ შემდეგ უნდა დატოვოთ ეს გამოცდილება და დადგეთ არა იმ ღვთის წინაშე, რომელსაც იცნობთ, არამედ იმ ღმერთის, რომელიც ერთროულად უკვე ცნობილიცაა და ჯერ კიდევ ამოუცნობიც.

რა იქნება შემდგომ? შესაძლოა, ღმერთი მოვიდეს შენთან, შეგეხმიანოს, უპასუხოს შენს ლოცვებს, შეუძლია, მოვიდეს და გაგრძნობინოს თავისი მყოფობა; მაგრამ მას შეუძლია, არც გააკეთოს ეს, მას შეუძლია, გაგრძნობინოს თავისი არყოფნა და ეს გამოცდილება ისევე მნიშვნელოვანია, როგორც პირველი, რადგან ორივე შემთხვევაში ეხებით ღვთაებრივ უფლებას, გამოგეხმაურებათ თუ არა იგი თქვენ.

ასე რომ, შეეცადეთ, იპოვნოთ საკუთარი ნამდვილი ”მე”, და ღვთის წინაშე დააყენოთ იგი ისეთი, როგორიც სინამდვილეშია, ყოველგვარი ცრუ სახეებისა და კერპების გარეშე. ამაში რომ დაგეხმაროთ, საყრდენი რომ მოგცეთ, გთავაზობთ, ერთი კვირის განმავლობაში ილოცოთ შემდეგი სიტყვებით: ”უფალო, დამეხმარე, გავთავისუფლდე შენი ყოველგვარი ცრუ სახისაგან, რის ფასადაც არ უნდა დამიჯდეს ეს”.

ვისაუბროთ უფალთან გულახდილად

საკუთარი ნამდვილი ”მეს” ძიებაში ჩვენ, შესაძლოა, არა მხოლოდ მოგვწყინდეს (რის შესახებაც მე გესაუბრებოდით), არამედ შეგვიპყროს საშინელების, თვით სასოწარკვეთილების გრძნობამაც კი. სულის ამგვარი სიშიშვლე გვაფხიზლებს; მაშინ ლოცვის დაწყებაც შეგვიძლია. პირველი, რასაც თავი უნდა ავარიდოთ, არის, სიცრუე ღვთის წინაშე; ვფიქრობთ, რომ ეს სრულიად ნათელია, და მაინც, ყოველთვის როდი ვიქცევით ასე. ვისაუბროთ უფალთან გულახდილად, ვუთხრათ, ვინც ვართ; არა იმიტომ, რომ მან არ იცის ამის შესახებ; მაგრამ ერთი საქმეა იმ ფაქტის მიღმა, რომ ვიღაც ჩვენმა მოყვარულმა იცის ჩვენს შესახებ, და სულ სხვაა, გამოიჩინო მამაცობა და ჭეშმარიტი სიყვარული ამ პიროვნების მიმართ, რათა სიმართლე უთხრა მას და ყველაფერი უამბო საკუთარ თავზე. გულახდილად ვაღიაროთ უფალთან, რომ თავს უხერხულად ვგრძნობთ, როდესაც ამრიგად ვდგევართ მის წინაშე, რომ არ გვაქვს ჭეშმარიტი სურვილი მასთან შეხვედრისა, რომ დავიღალეთ და ძილი გვირჩევნია. მაგრამ, ამასთან ერთად, ვუფრთხილდეთ თვითნებობას ანდა უბრალოდ კადნიერებას მის წინაშე – ის ჩვენი ღმერთია. ყოველივე ამის შემდეგ კარგი იქნებოდა, სიხარულით დავრჩენილიყავით მასთან მყოფობაში, როგორც ძლიერ მოსიყვარულე ადამიანებთან, რომლებთანაც გულწრფელი სიახლოვე გვაკავშირებთ. ჩვენ არ განვიცდით ისეთ სიხარულსა და სიახლოვეს ღმერთთან, რომ უბრალოდ, ვისხდეთ და ვუყუროთ უფალს და ამით ბედნიერნი ვიყოთ. და თუ გვიხდება საუბარი, დაე, იგი გულწრფელი იყოს. მივანდოთ ჩვენი ყოველგვარი საზრუნავი ღმერთს, ვუამბოთ მას ყველაფერი ისე, რომ მან ჩვენს შესახებ ჩვენგანვე შეიტყოს, მივანდოთ მზრუნველობა ჩვენს საზრუნავზე. ახლა, როდესაც იგი ჩვენზე ზრუნავს, სადარდებელი აღარაფერი გვაქვს: თავისუფლად შეგვიძლია ვიფიქროთ მასზე.

ნათელია, რომ ამ კვირის სავარჯიშო იმაში მდგომარეობს, რომ შეუერთო იგი მომდევნო კვირის სავარჯიშოს; ეს იმას ნიშნავს, რომ საკუთარი თავი ღვთის წინაშე დააყენო და ისწავლო, ღმერთს მიანდო ყველა შენი საზრუნავი; იმისათვის, რომ ამაში შეწევნა მიიღო, ყოველდღიურად უნდა გაიმეორო მარტივი და კონკრეტული ლოცვა: ”დამეხმარე, ღმერთო, დავივიწყო ყველა საზრუნავი და მთელი ჩემი აზრები მხოლოდ შენსკენ მოვმართო”.

სანამ უპასუხოდ დარჩენილ ლოცვებზე დავიწყებდეთ საუბარს, მინდა ვთხოვო ღმერთს, რომ განმანათლოს მეც და თქვენც, რამეთუ ეს რთული და, ამავე დროს, ცხოვრებისეულად მნიშვნელოვანი თემაა. ეს ერთ-ერთი უდიდესი განსაცდელთაგანია, რომელიც თითოეულ ადამიანს შეიძლება შეემთხვას და რომლის გამოც დამწყებთაც და თვით ისეთ ადამიანებსაც, რომლებსაც ლოცვის გამოცდილება აქვთ, ძალიან უჭირთ ლოცვა. ასე ხშირად ლოცულობენ ადამიანები და ეჩვენებათ, რომ ცარიელ ზეცას მიმართავენ.

როდესაც ჩვენთვის ზურგის ქარს ვითხოვთ, არ ვუფიქრდებით იმას, რომ ეს, შესაძლოა, სხვებისათვის ზღვაზე ატეხილი ქარიშხალი აღმოჩნდეს

ხშირად ეს იმიტომ ხდება, რომ მათი ლოცვა უაზრო ბავშვობაა. მახსოვს, ერთი ასაკოვანი ადამიანი მიამბობდა, რომ ბავშვობაში მრავალი თვის განმავლობაში სთხოვდა ღმერთს, ებოძებინა მისთვის განსაკუთრებული უნარი, რომელიც მის ბაბუას ჰქონდა – ყოველ საღამოს გამოეღო კბილები პირიდან და წყლიან ჭიქაში შეენახა ისინი, და რაოდენ ბედნიერი იყო იგი შემდგომ, რომ ღმერთმა მისი სურვილი არ შეასრულა. ხშირად ჩვენი ლოცვა ისევე ბავშვურია, როგორც ეს, და, რასაკვირველია, ისინი აღუსრულებელი რჩება. ძალიან ხშირად დარწმუნებულნი ვართ, რომ სწორად ვლოცულობთ, მაგრამ ვლოცულობთ რაღაცის შესახებ, რაც სხვა ადამიანებსაც ეხება, მათ შესახებ კი არც ვფიქრობთ. როდესაც ჩვენთვის ზურგის ქარს ვითხოვთ, არ ვუფიქრდებით იმას, რომ ეს, შესაძლოა სხვებისთვის ზღვაზე ატეხილი ქარიშხალი აღმოჩნდეს; მაშინ ღმერთი არ ასრულებს ჩვენს სათხოვარს, რომელიც სხვებს ზიანს მოუტანს.

ამ ორი თვალსაჩინო მომენტის გარდა, არსებობს კიდევ საკითხი სხვა მხრივ, უფრო არსებითი და ღრმა: ხდება, რომ ჩვენ მთელი გულით ვლოცულობთ ღვთის წინაშე რაიმეს შესახებ, რომელიც ყველა თვალსაზრისით თითქოს ღირსია, რომ შესმენილ იქნას, მაგრამ მხოლოდ დუმილი გვაქვს პასუხად, ამის გადატანა კი გაცილებით მძიმეა, ვიდრე უარი. თუ ღმერთი გვეტყვის ”არა”, ეს მისი მხრიდან მაინც იქნება დადებითი რეაქცია, დუმილი კი თითქოს ღვთის არყოფნაა, და მას ორ განსაცდელთან მივყავართ: როდესაც ჩვენი ლოცვა უპასუხოდ რჩება, ჩვენ ეჭვი გვიპყრობს ან ღვთის, ანდა საკუთარი თავის მიმართ. ღმერთთან დამოკიდებულებაში ჩვენ ეჭვი გვეპარება არა მის ყოვლისშემძლეობაში, არა მის ძალაუფლებაში გააკეთოს ის, რაც შენ გსურს, არამედ მის სიყვარულში, მის მონაწილეობაში. ჩვენ ვითხოვთ, რაღაც ძლიან მნიშვნელოვანს, უფალი კი თითქოს ყურადღებას არ გვაქცევს; სად არის მისი სიყვარული, მისი თანაგრძნობა? ეს პირველი განსაცდელია.

არის მეორე განსაცდელიც. ჩვენ ვიცით, რომ თუ მდოგვის მარცვლისოდენა რწმენა მაინც გვექნება, მთებს გადავდგამდით ადგილიდან, და როდესაც ვხედავთ, რომ ადგილიდან არაფერი იძვრის, ვფიქრობთ: ”შესაძლოა, ეს ნიშნავს, რომ ჩემი რწმენა რაღაცით ბიწიერი და არაჭეშმარიტია?” ეს კვლავ არამართებულია და მასზე სხვა პასუხი არსებობს: თუ თქვენ ყურადღებით წაიკითხავთ სახარებას, დაინახავთ, რომ მასში მხოლოდ ერთი უპასუხო ლოცვაა. ეს არის ქრისტეს ლოცვა გეთსიმანიის ბაღში. მაგრამ, ამავე დროს, ჩვენ ვიცით, რომ თუკი ოდესმე მთელი ისტორიის მანძილზე ღმერთი ვინმეს ლოცვაში მონაწილეობდა, ეს, რასაკვირველია, სწორედ თავისი ძის ლოცვაში ჯვარცმის წინ; ვიცით ისიც, რომ თუ ოდესმე ყოფილა სრულყოფილი ლოცვის მაგალითი, ეს იყო სწორედ ის შემთხვევა. მაგრამ ღმერთმა ჩათვალა, რომ ღვთაებრივი ტანჯულის რწმენა საკმაოდ ძლიერი იყო იმისათვის, რომ დუმილი აეტანა.

ღმერთი არ პასუხობს ჩვენს ლოცვებს არა მხოლოდ მაშინ, როცა ისინი უღირსია, არამედ მაშინაც, როდესაც ის ჩვენში ისეთ სიღრმეს ხედავს, – სიღრმესა და რწმენის ძალას, რომ მას შეუძლია გვენდოს იმაში, რომ ჩვენ ერთგულნი ვიქნებით მისი დუმილის შემთხვევაშიც კი.

მახსოვს ერთი უკურნებელი სენით დაავადებული ქალი; მრავალი წლის განმავლოვაში ცხოვრობდა იგი ღვთის თანამყოფობის შეგრძნებით, შემდეგ კი უეცრად მისი არყოფნა იგრძნო – მართლაც რეალური არყოფნა. მაშინ მან მომწერა: ”თუ შეიძლება, ილოცეთ ღვთის წინაშე, უმჯობესია, რომ მე არასოდეს შევიქმნა ილუზია მისი თანამყოფობისა, რომ მივიღი მისი არყოფნა”. მისი რწმენა დიდი იყო. მას შეეძლო, ამ განსაცდელისათვის გაეძლო, და უფალმა გამოაცდევინა თავისი დუმილი და არყოფნა.

”შევვედრებ სულსა ჩემსა ხელთა შენთა, უფალო; ხოლო არა ვითარ მე მნებავს, არამედ ვითარცა შენ”

დაიმახსოვრეთ ეს მაგალითები, იფიქრეთ მათზე, რადგან ოდესმე თქვენ, შესაძლოა, აღმოჩნდეთ ასეთივე მდგომარეობაში.

მე ვერავითარ სავარჯიშოს ვერ მოგცემთ; მხოლოდ გახსოვდეთ, რომ უნდა გვქონდეს ურყევი რწმენა და ღვთის სიყვარული და როდესაც ასეთი განსაცდელი მოვა ჩვენთან, ვიმეოროთ ლოცვა, რომელიც ორი ფრაზისაგან შედგება, რომელიც თვით იესო ქრისტეს მიერაა წარმოთქმული: ”შევვედრებ სულსა ჩემსა ხელთა შენთა, უფალო; ხოლო არა ვითარ მე მნებავს, არამედ ვითარცა შენ”.

მე შევეცადე, თქვენთვის წარმოდგენა შემექმნა იმ მთავარი გზების შესახებ, რომლითაც ჩვენ ლოცვასთან უნდა მივიდეთ; მაგრამ ნიშნავს თუ არა ეს, რომ იმ ყველაფრის აღსრულებით, რაც მე შემოგთავაზეთ, თქვენ ლოცვას ისწავლით? რა თქმა უნდა, არა, რადგან ლოცვა მხოლოდ ძალდატანება როდია, რომელიც ჩვენ შეგვიძლია მაშინ, როდესაც ლოცვას ვაპირებთ; ლოცვამ ფესვი უნდა გაიდგას ჩვენს ცხოვრებაში, და თუ ჩვენი ცხოვრება ეწინააღმდეგება ჩვენს ლოცვას, ანდა ჩვენს ლოცვებს არაფერი აქვს საერთო ცხოვრებასთან, მაშინ ისინი არასოდეს იქნებიან არც ცოცხალნი და არც რეალურნი. რასაკვირველია, ჩვენ შეგვიძლია, თავი ავარიდოთ ამ სირთულეს, გამოვრიცხოთ ჩვენი ლოცვიდან ყველაფერი, რაც ჩვენს ცხოვრებაში ლოცვას არ შეესაბამება – ყველაფერი ის, რისაც ჩვენ გვრცხვენია ანდა საკუთარი თავის წინაშე უხერხულობის გრძნობას იწვევს, მაგრამ ეს არაფერს ცვლის.

მეორე სიძნელე, რომელსაც ჩვენ გამუდმებით ვხვდებით, მეოცნებეობაა: როდესაც ჩვენი ლოცვა სენტიმენტალურ გრძნობებს გამოხატავს და არა იმას, რაც ჩვენი ცხოვრებაა სინამდვილეში.

ამ ორი სიძნელიდან არსებობს ერთი საერთო გამოსავალი, კერძოდ: ცხოვრება ისე შევაერთოთ ლოცვასთან, რომ ეს იყოს ერთი მთლიანობა, ჩვენი ლოცვა ცხოვრებით აღვასრულოთ. ამაში ძალიან დიდ დახმარებას გვიწევს მზა ლოცვები, რომელთა შესახებაც მე უკვე გესაუბრეთ, რამეთუ ისინი ობიექტური, მკაცრი მაგალითია იმისა, როგორ უნდა ვილოცოთ. თქვენ შეგიძლიათ თქვათ, რომ ისინი ჩვენთვის არაბუნებრივია, ეს მართალია იმ აზრით, რომ ისინი გამოხატავენ განუზომლად დიადი ადამიანების ცხოვრებას, ვიდრე ჩვენ ვართ, ჭეშმარიტი ქრისტიანების ცხოვრებას; მაგრამ სწორედ იმიტომ შეგიძლიათ ისარგებლოთ მათით, რომ ეცადოთ გახდეთ ისეთივე ადამიანები, რომელთათვის ეს ლოცვა ბუნებრივია.

გახსოვდეთ ქრისტეს სიტყვები: შეევედრებ სულსა ჩემსა ხელთა შენთა. ისინი, რასაკვირველია, ჩვენი საკუთარი გამოცდილების საზღვრებს სცილდება; მაგრამ თუ ჩვენ ყოველდღიურად ვისწავლით, გავხდეთ ასეთი ადამიანები, რომლებსაც შეუძლიათ ეს სიტყვები გულწრფელად წარმოთქვან, მთელი თავისი სიმართლით, ჩვენი ლოცვა არა მხოლოდ რეალური გახდება, არამედ ჩვენ თვითონ გავხდებით რეალურნი, ახალ, ჭეშმარიტ რეალობაში გავხდებით ღვთის ძენი.

თუ თქვენ, მაგალითად, აიღებთ იმ ხუთ ლოცვას, რომელიც მე შემოგთავაზეთ, თუ თქვენ ერთმანეთის მიმდევრობით აიღებთ თითოეულს ამ თხოვნათაგან, თუ შეეცდებით, ისინი დევიზად აქციოთ მთელი დღის განმავლობაში, დაინახავთ, რომ ლოცვა თქვენი ცხოვრების საზომი გახდება, იგი თქვენ ცხოვრების საფუძველს მოგცემთ, მაგრამ თქვენი ცხოვრებაც თქვენივე მსაჯული გახდება, გამხელთ სიცრუეში, როდესაც წარმოთქვამთ ამ სიტყვებს, ანდა პირიქით, დაადასტუებს იმას, რომ თქვენ მათი ერთგულნი ხართ. აიღეთ თითოეული ლოცვის ყოველი ფრაზა, გამოიყენეთ იგი როგორც წესი, ყოველდღიურად, კვირიდან კვირამდე, სანამ არ გახდებით ისეთი ადამიანები, რომელთათვისაც ეს სიტყვები თვითონ ცხოვრებაა.

ახლა უნდა დავშორდეთ. ძალიან მოხარული ვარ, რომ ფიქრით გესაუბრეთ, ჩვენ გვაერთიანებს ლოცვა და საერთო ინტერესი სულიერი ცხოვრების მიმართ; და იყოს უფალი ღმერთი ჩვენი თითოეულ თქვენთაგანთან და ჩვენს შორის უკუნითი უკუნისამდე.

სანამ დავშორდებოდეთ, მე ვთავაზობ მკითველს, ჩემთან ერთად წარმოთქვას ერთი მოკლე ლოცვა, რომელიც შეგვაერთებს ღვთის ტახტის წინ:

”უფალო, არა ვუწყი, რაი ვითხოვო შენგან! შენ მხოლომან უწყი, რაი ვითხოვო შენგან! შენ მხოლომან უწყი, რა არს ჩემდა სახმარ, გაქუს შენ სიყვარული ჩემი უფროის, ვიდრეღა ძალმიძს მე სიყვარული თავისა თვისისა.

მამაო! მეც მონასა შენსა – რაიცა არღარა მე ვუწყი, რაი ვითხოვო, არა თავს ვიდებ კადნიერებასა თხოვად ჯვარისა, გინა ნუგეშინისცემასა. მხოლოდღა წარდგომილ ვარ წინაშე შენსა და გული ჩემი განხმულ არს. ხედავ შენ საჭიროებას ჩემსა, რომელსა მე ვერ ვხედავ.

ხედვიდე და იქმოდე ჩემთან მოწყალებისაებრ შენისა! მომწყლავდე და განმკურნებდე მე, დამცემდე და აღმადგინებდე. ვჰკრთი და უსიტყველ ვიქმნები წინაშე წმიდისა ნებისა შენისა და მიუწვდომელისა განგებულებისა შენისა.

თავსა თვისსა მსხვერპლად შენდა შემოვსწირავ, მიგენებები შენ. არარაი მაქუს სურვილი, გარნა სურვილისა, აღვასრულო ნება შენი.

მასწავე მე ლოცვაი – თვით შენ ილოცვიდე თავსა შორის ჩემსა.

ამინ”.

(მიტროპოლიტი ფილარეტ მოსკოველი)

თარგმნა ხათუნა რაქვიაშვილმა
გაზეთი ”საპატრიარქოს უწყებანი”, № 32, 2003 წ.

ალექსანდრე შმემანი: რელიგია თუ იდეოლოგია?

ჩვენ ვცხოვრობთ იდეოლოგიების ზეობის ეპოქაში. ეს საშინელი სიტყვა – იდეოლოგია, დიდი ხანი არ არის რაც არსებობს, მაგრამ უკვე იმდენად მოწამლა მთელი სამყარო და ჩვენი ცხოვრება, რომ საქმის გამოსწორება თითქმის შეუძლებელია. რა არის იდეოლოგია? ეს ისეთი სწავლება ანუ თეორიაა, რომელიც თავის თავს არა მხოლოდ აბსოლუტურ და ყოვლისმომცველ ჭეშმარიტებად ასაღებს, არამედ ადამიანს გარკვეულ ქცევასა და მოქმედებასაც განუსაზღვრავს. თუკი იდეოლოგიის რაობას ჩავუღრმავდებით ვნახავთ, რომ ის ერზაცია და ცდილობს რელიგიას ჩაენაცვლოს, მაგრამ უდიდესი განსხვავება რელიგიასა და იდეოლოგიას შორის იმაშია, რომ რელიგია და რწმენა ყოველთვის ძალზედ პირადულია, მხოლოდ და მხოლოდ პირადი და ღრმა შინაგანი გამოცდილებით მიიღწევა, მაშინ როცა ნებისმიერი იდეოლოგია ყოველგვარ პირადს, როგორც უსარგებლოს უარყოფს.
რელიგია რწმენისაკენ მოწოდებაა და ყოველთვის ადამიანისაკენაა მიმართული. იდეოლოგია კი – ხალხის მასების, კოლექტივის, კლასებისა და კაცობრიობისადმი. რელიგიის არსი და მიზანია, რომ ღმერთის პოვნით ადამიანმა იპოვნოს საკუთარი თავი და გახდეს ნამდვილი ადამიანი. იდეოლოგიის მიზანი და არსი კი იმაშია, რომ მთლიანად დაიქვემდებაროს ადამიანი და იდეოლოგიის მსახური გახადოს. რელიგია ამბობს: “რაი სარგებელ არს კაცისა უკუეთუ სოფელი ესე ყოველი შეიძინოს ხოლო სული თვისი იზღვიოს?” (მათე 16:26). იდეოლოგია კი ამბობს: იდეოლოგიის განსახორციელებლად მთელი სამყარო უნდა შეიძინო. რელიგია მოგვიწოდებს სხვა ადამიანში ვხედავდეთ მოყვასს. იდეოლოგია კი ყოველთვის შორეულ, უპიროვნო და განყენებული ადამიანებისაკენაა მიმართული.
ვიმეორებ, რომ ჩვენ ვცხოვრობთ იდეოლოგიების ზეობის, მათი ხალხზე საშინელი ბატონობის ეპოქაში. მხოლოდ ჩვენს საუკუნეში (XX საუკუნე) – რიმელიც ჯერ მხოლოდ 70 წლისაა – მილიონობით და მილიარდობით ადამიანი გაანადგურეს განყენებული, წარმოსახვითი იდეოლოგიების სახელით. დღესდღეობით ადამიანს არა აქვს უფრო საშური და სასიცოცხლო ამოცანა ვიდრე ამგვარი იდეოლოგიური ძალმომრეობის, ტირანიის განდევნა და მისი მხილება.
ამ ამოცანის შესრულება მხოლოდ იმ შემთხვევაშია შესაძლებელი თუ ყველა იდეოლოგიებზე მაღლა პიროვნებას, როგორც მათზე აღმატებულ იდეას დავაყენებთ. ეს ნიშნავს, რომ უპირატესობა მივანიჭოთ ცოცხალ, კონკრეტულ, ერთადერთ და განუმეორებელ ადამიანს. რელიგიის მზის ჩასვენებამ და იდეოლოგიის ზეობამ საქმე პიროვნების იდეისა და მთელი მასთან დაკავშირებული გამოცდილების თითქმის სრულ კვდომამდე მიიყვანა. ამ გამოცდილების საფუძველი ცხადია რელიგიურია. მხოლოდ რელიგიაშია შესაძლებელი პიროვნების იდეის არსებობა – აი რა არ ესმით, რისი გაგება არ შეუძლიათ და არ სურთ თანამედროვე ადამიანებს, რომლებიც ხსნას ამა თუ იმ იდეოლოგიაში ეძიებენ.
მიპასუხებენ, რომ თვითონ რელიგია, თავისი ზეობის ეპოქაში ისტორიულად ძალიან ხშირად თრგუნავდა პიროვნების იდეას და თვით პიროვნების უფლებების, თავისუფლებისა და სხვა ამგვარი პრინციპები რელიგიასთან ბრძოლაში იშვა. ეს ნაწილობრივ მართალია, მაგრამ საჭიროა ამ სიმართლის მთელი სირთულის გააზრება.
დიახ, ქრისტე რელიგიურმა ხალხმა აცვა ჯვარს, მაგრამ სწორედ იმიტომ, რომ მან მათი ცრუ რელიგიურობა ამხილა, ანუ თანამედროვე ენით რომ ვთქვათ, იმაში ამხილა, რომ რელიგია იდეოლოგიად გადააქციეს. ქრისტეს მის ჯვარმცმელებთან კონფლიქტის მთელი არსი შემდეგია: ქრისტემ ადამიანი ყველაფერზე მაღლა დააყენა, მხოლოდ ის გახადა სიყვარულისა და აბსოლუტური ყურადღების საგანი. ქრისტეს მტრები კი რელიგიისაგან ელოდნენ წესრიგს, სამშობლოს გადარჩენას, თვითკმაყოფილებას და ყველაფერ ამისათვის მოითხოვდნენ უპიროვნო კანონებისადმი ბრმა მორჩილებას.
ამ უკანასკნელის შესახებ კი ქრისტეს სიტყვაც არ უთქვამს ისევე, როგორც არაფერი უთქვამს სახელმწიფოს, საზოგადოების, ისტორიისა და კულტურის შესახებ, რომლებიც ოდითგანვე ყველა იდეოლოგიისათვის მთავარ საკითხებს წარმოადგენდნენ. ქრისტეს ყურადღება ყოველთვის მიმართული იყო მის გარშემო მყოფ ცოცხალ ადამიანებზე. ის მათ უფლებებზე არც კი საუბრობდა. მან მხოლოდ მათკენ მიმართა სიყვარული, თანაგრძნობა და ინტერესი. სწორედ იმის გამო, რომ ქრისტემ ადამიანი სამყაროში ყველაფერზე მაღლა დააყენა, ის დაგმეს. მაგრამ ამ დაგმობით – დროა ეს შევიგნოთ – თვითონ რელიგია იდეოლოგიიდან ცოცხალ ძალად გარდაიქმნა და მთელ სამყაროზე მარადიულად გამეფდა პიროვნების იდეა.
უნდა ვაღიაროთ რომ ამის შემდგომ, ისტორიის მანძილზე, თვითონ ქრისტიანობა ხშირად გადაგვარდებოდა ხოლმე იდეოლოგიად, მოითხოვდა მისდამი ბრმა მორჩილებას, ემსახურებოდა მეორეხარისხოვან მიზნებს. . . მაგრამ მაინც, მისი არსი ყველაფერ ამაში კი არა, ქრისტეს სახარებისეულ ხატში, ისეთი ადამიანის ხატშია, რომელიც სხვაში ხედავს მოყვასს, სიცოცხლის მიზანსა და აზრს.
პიროვნების იდეის სხვა საფუძველი კაცობრიობის ისტორიაში არ არსებობს. არც უდიდეს და ღრმა ბერძნულ ფილოსოფიაში, არც რომში, რომელმაც სამართლის იდეა კი შექმნა, მაგრამ მონას ადამიანად არ თვლიდა. და რა თქმა უნდა პიროვნების იდეა არ არის არც ერთ თანამედროვე იდეოლოგიაში, რომლებიც თითქოს ყოველთვის კაცობრიობაზე ზრუნავენ, მაგრამ ამ იდეის გულისათვის ძალიან მშვიდად ანადგურებენ მილიონობით ადამიანს.
მე ვამტკიცებ, რომ პიროვნების იდეა რელიგიურია. ცხადია, თუ ამ იდეას ზეცაში არა აქვს საფუძველი და ადამიანის წარმომავლობა არა ზეციური, არამედ მიწიერია, თუ ის მხოლოდ და მხოლოდ წარმავალი მოვლენაა, მაშინ ადამიანზე განსაკუთრებული ზრუნვა მართლაც არ არის საჭირო და სამყაროში მხოლოდ დიდი რიცხვების კანონი გამეფდება. მაშინ ინვალიდები, ავადმყოფები და მოხუცები უნდა მოვსპოთ და ვიზრუნოთ მხოლოდ ბუნებრივ გადარჩევაზე, ხოლო დოსტოევსკის ცნობილი “ბავშვის ცრემლი” შეიძლება უაზრო სენტიმენტალობად ჩავთვალოთ.
ძალიან მარტივად ასე შეიძლება ჩამოყალიბდეს: თუ ღმერთი არ არსებობს, მაშინ არც ადამიანი არსებობს. არის მხოლოდ ხალხი, უპიროვნო მასა, რომლის ცხოველურ კეთილდღეობაზეც ზრუნავს იდეოლოგია და არ ერიდება ადამიანურ დანაკარგებს. აი ასეთ საშინელ იდეოლოგიურ მსოფლიოში, მასების, კლასებისა და კოლექტივების მსოფლიოში ვცხოვრობთ ჩვენ ამჟამად.
ამის შესახებ უნდა ვიფიქროთ, ამან უნდა შეგვაძრწუნოს, სანამ გვიან არ არის, სანამ ცოცხალი პიროვნება ჯერ კიდევ არ ჩანაცვლებულა უბრალო რიგითი ნომრით. სანამ ადამიანი ჯერ არ გამხდარა სულ უფრო და უფრო რთული უზარმაზარი მანქანის უბრალო “ჭანჭიკი”. რელიგიის საკითხი ახლა, უპირველესად სწორედ პიროვნების შესახებ საკითხს წარმოადგენს, ამიტომაც თანამედროვეობის ამ უმნიშვნელოვანეს პრობლემებს შემდეგ საუბრებში კვლავ დავუბრუნდებით.

II

მე ვთქვი, რომ პიროვნების ცნება შეიძლება ეფუძნებოდეს მხოლოდ რელიგიურ მსოფლმხედველობას. ასევე ვთქვი, რომ პიროვნების ამ ცნების, მისი აღიარების, ინტუიციის გარეშე ყოველგვარი ზრუნვა კაცობრიობაზე მთლიანად მოჩვენებითი და წარუმატებლობისათვის განწირულია.
იმათაც კი –სამწუხაროდ ასეთი ხალხის რიცხვი სულ უფრო და უფრო მცირდება – ვინც იცავს პიროვნებას და იბრძვის მისი უფლებებისათვის, თითქოს აღარ შეუძლიათ ან არ უნდათ დაინახონ პიროვნების იდეის კავშირი რელიგიურ სწავლებასთან და ხშირად იმასაც კი ცდილობენ, რომ რელიგიას გაემიჯნონ.
უკანასკნელ წლებში ბევრს და სრული გულწრფელობით საუბრობდნენ “სოციალიზმზე, რომელსაც ადამიანის სახე აქვს’’, სანამ უხეში ძალადობით არ შეაწყვეტეს ამგვარი საუბრები. მაგრამ შეიძლება დავსვათ სრულიად არარიტორიკული და არამზაკვრული კითხვა: “მაინც რატომ უნდა ჰქონდეს სოციალიზმს ადამიანის სახე?” და კერძოდ რა იფარება ამ გარეგნულად ლამაზი ტერმინის უკან.
მეჩვენება, რომ ისინი, ვინც ამ ტერმინს იყენებენ ვერც კი გრძნობენ მთელს მის პარადოქსულობას; სახე ხომ სწორედ უკიდურესად პირადული, ინდივიდუალურია, ეს არის სახე, პიროვნება. არ არსებობს ზოგადად სახე, არსებობს ჩემი, შენი, მისი სახე. სოციალიზმი კი სწორედ ყოველთვის პრინციპიალურად, მეცნიერულად აყენებს საზოგადოს კერძოზე, პირადზე და ინდივიდუალურზე მაღლა. ის არა მხოლოდ ამტკიცებს, რომ ადამიანი ცხოვრობს საზოგადოებაში სხვა ადამიანებთან ერთად, რაც თავისთავად ცხადია, არამედ ადამიანი სწორედ ამ ზოგადზე დაყავს, წირავს მას, კლასზე, ერზე, რასაზე, საზოგადოებაზე და ა.შ. სრული დამოკიდებულებისათვის. ვიმეორებ, რომ ნებისმიერ პერსპექტივაში გარდა რელიგიურისა, ასეთი დაყვანა გარდაუვალია, რადგან მატერიალისტური და ათეისტური მსოფლმხედველობის საზღვრებში სრულიად შეუძლებელია იმის დამტკიცება თუ რატომ წარმოადგენს რაიმე ფასეულობას და რატომ აქვს თავისი თანდაყოლილი უფლებები პიროვნებას, პირს, ცალკეულ ადამიანს. ათეისტური მსოფლმხედველობის მიხედვით ყველა უფლებას ადამიანი საზოგადოებისაგან იღებს, რომელიც უმაღლესი ფასეულობაა ამ მსოფლმხედველობრივ სისტემაში – ნუთუ ეს კიდევ დამტკიცებას საჭიროებს? – საზოგადოება კი არ არსებობს ადამიანისათვის, არამედ ადამიანი საზოგადოებისათვის.
ამჟამად, ზოგიერთი გულკეთილი და კეთილი ნების, თავისებურად გმირი ადამიანი ცდილობს დაამტკიცოს, რომ თვით საზოგადოებისა და მისი მიზნებისათვის სასარგებლოა პიროვნების თავისუფლებაც და მისდამი მეტი პატივისცემაც. თუ თავისუფლება იქნება მრეწველობაც გაუმჯობესდება, მეცნიერებაც უფრო სწრაფად განვითარდება და ყოველგვარი ოპოზიციაც შემცირდება. მაგრამ აქაც, ცხადია, თავისუფლება და პიროვნება კვლავ მხოლოდ და მხოლოდ საზოგადოებრივი სარგებლობის თვალსაზრისით მოიაზრება. ასეთი მიდგომიდანაც, რაც არ უნდა კეთილშობილი გრძნობებით იყოს ის განსაზღვრული, საბოლოოდ არაფერი გამოვა. ნებისმიერმა გლეხმა იცის, რომ თუ ცხენს არ აჭმევს და არ დაასვენებს ის ვეღარ იმუშავებს.
თავისუფლებისა და პიროვნების უფლებების უტილიტარული დასაბუთება არა მხოლოდ არასაკმარისია, არამედ ის უბრალოდ შეუფერებელია ადამიანისათვის, რადგან აქ საბოლოოდ ადამიანი, როგორც ფასეულობა განისაზღვრება მხოლოდ იმით, თუ რამდენად სასარგებლოა კოლექტივისათვის. თავისი ასე ვთქვათ პროდუქტიულობით: მიეცით მას ცოტაოდენი თავისუფლება, რომ ის უფრო პროდუქტიული იყოს, შეუქმენით ისეთი მდგომარეობა, რომ ნაკლებად ეშინოდეს და ის უფრო სასარგებლო გახდება. აქ ჯერაც ძალაშია კოშმარული მითი საზოგადოების სასარგებლო წევრის შესახებ, რის გამოც მილიონობით ადამიანი იჯდა და დღესაც ზის შრომა-გასწორების ბანაკებში. სარგებლიდან, საზოგადოებიდან და კოლექტივიდან ვერავითარ პიროვნებას და მის ნამდვილ უფლებებს ვერ გამოვიყვანთ. ამ უფლებებს აზრი მხოლოდ მაშინ აქვს თუ პიროვნებას აბსოლუტურ ფასეულობად მივიჩნევთ, ხოლო აბსოლუტი ლათინურად არის ის, რაც არაფერ სხვაზე არ არის დამოკიდებული და არაფერზე დაიყვანება.
იმის აღიარება, რომ ყოველი ადამიანი აბსოლუტური ფასეულობაა, ნიშნავს მისთვის არა მხოლოდ საზოგადოებისაგან დამოუკიდებელი უფლებების მინიჭებას, არამედ, განუზომლად მეტს, ნიშნავს იმას, რომ სამყაროში სხვა არაფერს მივანიჭოთ აბსოლუტური მნიშვნელობა და პირველყოვლისა თვითონ საზოგადოებას. ეს ნიშნავს თავდაყირა დავაყენოთ მთელი ჩვენი ჩვეული წარმოდგენები და ბოლოს და ბოლოს ვაღიაროთ, რომ ადამიანი გამოირჩევა ჩვეულებრივი ბუნებრივი წყობიდან და ის უმაღლესი არსებაა. ამას კი ადამიანის შესახებ მხოლოდ რელიგია ამბობს და მეცნიერულად ვერ დავასაბუთებთ. ეს შეიძლება მხოლოდ გვწამდეს.
ცხადია შემთხვევითი არ არის, რომ ქრისტიანობის გააფთრებული მოძულე ნიცშე ამბობდა: “მოყვასისადმი სიყვარულს ჩვენ შევცვლით შორეულისადმი სიყვარულით!” შორეული არის არავინ, ის, ვისაც ვერ ვხედავთ, რაღაც ზოგადი, ჯერ არ არსებული ადამიანი. მოყვასი კი სახარების მიხედვით არის ის, ვინც ჩემს გვერდითაა, მისი ერთადერთი სახე ყოველთვის ცოცხალი, კონკრეტული და უნიკალურია. ცხადია ასევე არ არის შემთხვევითი, რომ სამყაროში ყველაფერი, ყველა ფილოსოფია, იდეოლოგია და პროგრამა, რომლებიც მიმართულია შორეულისადმი, საზოგადოსადმი, კოლექტიურისადმი სასტიკად ვერ იტანს რელიგიას და ყოველთვის, რაღაც ურყევი კანონის მიხედვით, ებრძვის მას. მათ რასაკვირველია იციან, რომ რელიგიის ამოძირკვა ნიშნავს სწორედ პიროვნების თანდათანობით განადგურებას. ამიტომ არის, რომ ეშინიათ არა მათი, ვინც მხოლოდ ხმამაღლა გაჰყვირის თავისუფლებასა და ადამიანის უფლებებზე, არამედ მათი, ვისაც სწამს ღვთაებრივი სული და სულის უკვდავება და ვისაც უბრალოდ ვერავითარი მიწიერი სარგებელით ევერ აცდუნებ.
“რაი სარგებელ არც კაცისა, უკუეთუ სოფელი ყოველი შეიძინოს და სული თვისი წარწყმიდოს?” (მათე 16:26). სანამ დედამიწაზე ეს სიტყვები ისმის, სანამ ადამიანებს ახსოვთ პარადოქსალური სახარებისეული არითმეტიკა, რომლის მიხედვითაც ერთი ადამიანი ყოველთვის ფასეული და მნიშვნელოვანია ოთხმოცდაცხრამეტზე, ადამიანის პიროვნებას ვერავინ მოსპობს და აქედან გამომდინარე ვერ შესძლებენ კაცობრიობის საბოლოო კოლექტივიზაციას, როდესაც მონობას თავისუფლებას დაერქმევა, უპიროვნო სარგებლისადმი დაქვემდებარებას – უფლებები, ხოლო საპყრობილეს – მიწიერი სამოთხე.
საშინელებაა, რომ ბევრს ჯერ კიდევ არ ესმის უბრალო ჭეშმარიტება: მხოლოდ ერთ რამეს შეუძლია წინ აღუდგეს ტოტალიტარიზმის ყოველგვარ სახეობას დედამიწაზე –რწმენას ღმერთისა, რომელმაც ადამიანი შექმნა თავის ხატებად და მსგავსებად და მოუწოდა მას თავისუფლებისა და მარადიულობისაკენ. მხოლოდ რწმენა და სხვა არაფერი. ჩვენი ეპოქის დისკუსიის მთავარი თემა რელიგიური და რელიგიის შესახებაა; თანამედროვეობის ყველა საშინელი პრობლემის რელიგიური მსოფლმხედველობის სიღრმეებთან კავშირის არ გაგება და არდანახვა იგივეა, რაც სირაქლემასავით ფრთისქვეშ თავის დამალვა. მოყვასი თუ შორეული? ადამიანი თუ კაცობრიობა? საიდან დავიწყოთ, ვისი სახელით ვიღვაწოთ? – აი კითხვები, რომლებზედაც ადრე თუ გვიან პასუხის გაცემა მოუწევს მთელს კაცობრიობას.

 

რუსულიდან თარგმნა ნანა ბაღათურიამ

მასალა აღებულია http://lib.ge დან

მართმადიდებლური გარდამოცემის შესახებ

ბერი პაისი

“იესო ქრისტე გუშინ და დღეს და იგი თავადი არს უკუნისამდე”

– წმიდა მამაო, ხშირად გვესმის “ეკლესიის განახლების” შესახებ, თითქოსდა ეკლესია მართლაც დაბერდა და მას განახლება ესაჭიროება...

– დაბერდა? ასე ნამდვილად არ არის! თვით ისინიც კი, ვინც ღვთისმოსავი არ არის, მაგრამ ცოტაოდენი აზროვნების უნარი აქვს, ახალი, თანამედროვე ნაკეთობებით არ ინტერესდებიან და ძველს ეძებენ. მაგალითად, ახლადდაწერილ ხატებს ეს ადამიანიები ხელს არ მოკიდებენ, მათ ძველი ხატების ღირსება ესმით. თუკი უბრალო წამოსახვის მქონე ადამიანები ასე იქცევიან, მაშინ ღვთისმოსავებზე რაღა ითქმის?! ამ შედარებიდან აშკარაა, თუ რამდენად მცდარია „ეკლესიის განახლების“ და მსგავსი საგნების შესახებ საუბარი. თუ დღეს ადამიანი ცდილობს, რამენაირად გარდამოცემა დაიცვას – შეინახოს მარხვა, დღესასწაულებზე არ იმუშაოს, იყოს ღვთისმოსავი, მაშინ ზოგიერთი იტყვის: „ის რა, მთვარიდან ჩამოვიდა? ეს ყველაფერი ხომ წარსულის გადმონაშთებია! დღეს ისინი მოძველდა!“ თუ მათ გონზე მოყვანას შეეცდები, გიპასუხებენ: „შენ რომელ დროში ცხოვრობ? ყოველივე ამან თავის დრო მოჭამა!“ თანდათანობით იქამდე მიდიან, რომ ეკლესიის გარდამოცემას, როგორც ზღაპარს ისე უყურებენ. წმ. წერილი კი რას ამბობს: „იესო ქრისტე გუშინ და დღეს და იგი თავადი არს უკუნისამდე“. თუ ადამიანს გარდამოცემის შესრულება არ სურს, მაშინ ეს მაინც უნდა თქვას „ვცოდე ღმერთო!“ მაშინ ღმერთი შეიწყალებს ამ ადამიანს , მაგრამ დღეს , როდესაც ადამიანს რაღაც სისუსტე აქვს, იგი ცდილობს, თავისი ახლობელიც ამ სისუსტისაკენ მიიზიდოს, რადგან, როდესაც მოყვასი იმავე სისუსტეს მოკლებულია, ეს ამხელს ცოდვილს. აიღე ეშმაკეული და იგი სულიერ გარემოში მოათავსე, ნახავ, რომ იგი ისე აცქმუტდება, თითქოს ეკლებზე იჯდეს. ეს იმიტომ, რომ სულიერი გარემო აღაშფოთებს მას. ასევე არიან ისინი, ვინც ცოდვაში ცხოვრობენ – სხვათა სწორი ცხოვრება აღაშფოთებს და ამხელს მათ. ისინი ცდილობენ საკუთარი სინდისის ხმა ჩაახშონ და გადმონაშთების შესახებ ამ სუსლელეებს სწორედ ამიტომ ლაპარაკობენ. თვით მარადიულ ღირებულებებსაც კი მოძველებულად თვლიან და ცდილობენ, ისინი ყოველგვარი უწესობით შეცვალონ. ქვეყანაზე უდიდესი გახრწნილებაა გამეფებული! სულიერი სილამაზე სიმახინჯედაა მიჩნეული, ანუ ერის ადამიანებისათვის ეს სულიერი სილამაზე ერულად ულამაზოდ ითვლება.

შეხედე, დღეს ეკლესიას ებრძვიან, მის დანგრევას ცდილობენ! კარგი, დავუშვათ, რომ ადამიანებს სარწმუნოება არა აქვთ. დავუშვათ, ისინი სხვებს უღმერთობას ასწავლიან, მაგრამ როგორ შეუძლიათ მათ, არ დაინახონ ის სიკეთე, რომელსაც ეკლესია ხალხს აძლევს. როგორ კადრულობენ, მის წინააღმდეგ რომ ილაშქრებენ? ამაში უდიდესი ბოროტებაა. მაგალითად, როგორ შეუძლიათ, არ აღიარონ, რომ ეკლესია ზრუნავს ბავშვებზე, ეხმარება მათ იმაში, კეთილი ადამიანები გახდნენ და არა ავაზაკები. ისინი კი ბავშვებს ბოროტებისკენ უბიძგებენ, ხელს უხსნიან მათ, ვინც ბავშვებს ხრწნის. მაგრამ რას ასწავლის ახალგაზრდებს ეკლესია? რომ იყვნენ გონიერნი, პატივი სცენ უფროსებს, წმიდად დაიცვან თავი და საზოგადოებში ნამდვილი ადამიანებივით იქცეოდნენ. მაგრამ მიუხედავად იმისა, რომ ეკლესიის დანგრევას ცდილობენ, ყველაფერი კვლავ თავის ადგილს დაიკავებს. რუსეთში, ჯერ კიდევ უღმერთობის ხანაში, ერთი მოხუცი ქალი მოვიდა ეკლესიაში, იგი მუხლებზე დაემხო და ლოცვა დაიწყო. ამ დროს  ტაძარში იმყოფებოდა კიდევ ერთი ქალი. ახალგაზრდობის მიუხედავად იგი უკვე ცნობილი მეცნიერ–მუშაკი იყო. როდესაც დაინახა, როგორც ლოცულობდა მოხუცი, მან თქვა: ეს დიდი ხნის გარდასული დროის ამბავია“. მაშინ მოხუცმა ქალმა მიუგო: „აი სწორედ ამ ადგილას, სადაც ახლა მე ვლოცულობ და ვტირი, ტირილი შენ მოგიწევს. თქვენი დრო, შვილო მიდის და მოდის, ახლა არის და ხვალ დავიწყებას მიეცემა, ხოლო ქრისტიანობა არასოდეს დაძველდება“.